ÇERAĞ UYARMAK

Ben 1956 doğumluyum, 14 yaşıma kadar köyde yaşadım. Bu yaşıma kadar hem bizim köydeki hemde yakın köylerdeki cemlere giderdik. Çocuktum, bu bilinçte değildim ama gördüğüm cemleri gayet iyi hatırlıyorum.

Cem toplanıp, meydanda herkes yerli yerine oturunca Çerağ uyarmakla başlanırdı; buna Çerağ ya da Delil denirdi. Bizim köyde Çerağ uyarma hizmetini Duran kağ yapardı. Duran kağ, köydeki gençlere okuma yazma öğreten, uzun ince boylu, sessiz, sakin çok sayılan bir adamdı.

Duran kağ, Cem’de meydanın ortasına gelir, dedeye destur Erenler’ dedikten Sonra tabağın içindeki Çerağ denen nesneyi yakardı, buna Çerağ (ya da Delil) uyarmak denirdi.

Bu Çerağ denen şeyin içinde yananın ne olduğuna, nasıl yapıldığına bakmıştım. Bir beyaz tülbentin (bezin) içine tuz koyuyorlardı, fitil görevi gören içinde tuz bulunan bezi, yağ dolu kabın içine koyup, onu yakıyorlardı. Bu yağ, yerine göre bazan teze yağ, bazan de Kurbanın kuyruk yağını koyuyorlardı; Adana’ya geldiğimde zeytin yağı konduğunu görmüştüm; sonuç olarak, yağın içine konan beze sarılmış tuz yanıyordu.

Cemler’de Delil yada Çerağ uyarılması diye yakılan nesne yani yakılan alev bir tane olurdu; üç tane yakıldığını hiç görmemişdim. Alttaki resimlerde köylerde yakılan yani otantik anlatımla söylersem köylerde uyarılan delillerin resmi var. Bu resimlerden Cem’de çekilmiş olan resim Bulgaristan’ın bir Alevi köyünde çekilmiş, diğeri ise Hüseyin Dedekargınoğlu’nun kitabından aldım. Bu yazıyı yazarken Hüseyin Dedekargınoğlu’nu arayıp, bu resmin nereden alındığını sordum; bu köyde Cemlerde yakılan orijinal delilin (Çerağın) resmî dedi.

Öz olarak demek istediğim şu: eskiden köy olsun şehir olsun hiç fark etmez Cem’de bir tane Çerağ uyarılırdı.

Peki ne olduda Cem’de uyarılan Çerağ birden üçe çıktı?

Bu soruyu herkes kendi kendine sorsun.

Benim araştırmalarım sonucu bulduğum cevap şu: Cem vakfı yaptığı cemleri televizyonlardan canlı yayınlamaya başladığı sıralarda, Cemlerde uyarılan Çerağları birden üçe çıkarmış, ondan sonrada bu böyle sürüp gelmiş.

Neden Çerağ birdir, neden bir tane Çerağ uyarılır?

Bu sorunun cevabını anlatan “Kudred Kandili” diye bir kitap yazdım, bu kitabım çok yakında yayımlanacak.

Alevi inancında Hakk birdir üç değil. Hatayi’nin tabiriyle söylersem, “Yer yoğuken, gök yoğuken, bu cihanda var olan”, Virani’nin tabiriyle söylersem “Kudred Kandilinde balkıyıp duran”, nesneye, Nur’a Aleviler Hak diyorlar. İşte Cem başlarken Kudred Kandilinde balkıyan bu Nur, o Kandilden bu Kandil’e atılıp, Cem’de yeniden uyarılıyor; bunun için Hatayi, “bir Kandil’den bir kandile atıldım” diyor. Kudred Kandilinde balkıyan o nur birdi, üç değil, Kudred kandilinde parlayan o varlığın birliğini ifade eden o nurun, Oradan, Cem’deki Kandil’e gelmesi anlamındaki, Cem’de delil uyarılmasını simgeleyen Çerağ’da bir olurdu.

Bu muhabbeti izleyen canların şunu düşünmesi gerekir, Cem’de Çerağ uyarmak yada Delil uyarmak neyi simgeler. Ben diyorum ki, Hatayi’nin, “bir Kandil’den bir Kandile atıldım” dediği, Virani’nin “Kudred Kandilinden balkıyıp duran” dediği, o Nur’un oradan alınıp, Cemde uyarılmasını simgeler. Kudred Kandilinde balkıyan o Nur “bir” olduğu için ona izafeten Cem’de uyarılan Çerağ’ında bir olması gerekir.

Cemlerde üç tane Çerağ yakanlar, Cem vakfının başlattığı yanlış yoldan gidiyorlar.

Benden söylemesi

Söyleyip ruhumu kurtarayım dedim.

Aşk ile

Rıza Aydın
12 Eylül 2019 Kaymak Köyü